Gatunki epiki: Charakterystyka gatunków literackich w epice
Epika to jeden z trzech podstawowych gatunków literackich obok liryki i dramatu. Charakteryzuje się ona opisowym opowiadaniem o wydarzeniach, postaciach oraz ich losach. W niniejszym artykule omówimy najważniejsze gatunki epiki oraz przedstawimy ich cechy w charakterystycznych przykładach.
- Epos
Epos to gatunek literacki, który charakteryzuje się przede wszystkim opisem wydarzeń historycznych i heroicznych, związanych z przygodami bohatera-koczownika, który przywodzi na myśl Greków i Trojan oraz ich mitologię. Eposy często były przekazywane ustnie, a ich autorstwo bywa nieznane, jak np. “Iliada” czy “Odyseja” Homera. Innym typowym przykładem eposu jest “Pan Tadeusz” Adama Mickiewicza. Charakterystycznymi cechami eposu są:
- bohater-koczownik jako główny protagonist z określonymi cechami charakteru, którego przygody opowiada utwór,
- przy czym bohater ten niekiedy staje się niemalże boskim bohaterem lub herosem,
- wątki historyczne i mitologiczne,
- barwne, obrazowe opisy krajobrazów, zwyczajów i obyczajów,
- i epicki styl, obfitujący w porównania i epitety.
- Powieść
Powieść to gatunek literacki, który charakteryzuje się opisem wydarzeń i historii rozgrywających się na tle wykreowanych przez autora bohaterów. Powieść jest jednym z najpopularniejszych gatunków epiki, a jej rozkwit datuje się na XIX wiek. Przykłady znanych powieści to np. “W pustyni i w puszczy” Henryka Sienkiewicza, “Zbrodnia i kara” Fiodora Dostojewskiego czy “Lalka” Bolesława Prusa. Wymienić tu można również szeroko pojęte gatunki takie jak science-fiction, kryminał, romans, fantasy, a także literaturę młodzieżową. Charakterystyczne cechy powieści to:
- złożone fabuły, rozbudowane opisy,
- działania podejmowane nie tylko przez jedną postać,
- ukazanie świata z wielu perspektyw,
- bogactwo adresatów powieści.
- Opowiadanie
Opowiadanie to krótki utwór epicki, zwykle pisany proseminarium. Najważniejszą cechą opowiadania jest to, że opowiada o krótkim odcinku życia, nie skupiając się na całym życiorysie bohatera. Opowiadanie jest zwykle skupione na jednym wątku i przebiega szybko. Przykłady klasycznych opowiadań to “Zbrodnia i kara” Fiodora Dostojewskiego, “Latający Holender” Alberta Camusa czy “Most na Drinie” Ivo Andrica. Charakterystyczne cechy opowiadania to:
- jednoznaczna fabuła,
- zwykle jedna postać i jeden konflikt,
- akcja prowadzona jest szybko,
- a także pisane literackim stylem.
- Epopeja
Epopeja to gatunek literacki, który charakteryzuje się nawiązaniem do legend, historii i mitów. Epopeja jest trudnym gatunkiem, wymagającym od autora dużego skupienia i odwagi do przełamywania konwencji literackich. Najbardziej znanym przykładem epopei jest “Dziady” Adama Mickiewicza. Charakterystyczne cechy epopei to:
- nawiązywanie do legend, historii i mitów,
- wielka skala opisu,
- barwne i obrazowe opisy ludzkich losów.
- Romanse rycerskie
Romans rycerski to gatunek literacki, który charakteryzuje się opisem miłosnych przygód bohaterów i bohaterki, których miłość musi przezwyciężyć różne przeciwności losu. Włoski prawnik Matteo Maria Bojardo znany jest z powieści rycerskiej “Orlando Innamorato” (1476). Twórcą jednego z najbardziej popularnych romansów rycerskich był francuski poeta Chrétien de Troyes, który w XII wieku napisał powieści takie jak “Erec i Enide” czy “Lancelot”. Charakterystyczne cechy romansów rycerskich to:
- miłość jako centralny motyw przewodni,
- walka między dobrem i złem,
- styl charakterystyczny dla epoki średniowiecza,
- bohaterki często pozbawione własnej woli i niezależności, uważane za obiekty miłości.
Podsumowując, gatunki epiki charakteryzują się opisem wydarzeń, losów ludzkich i ich historii. Epos, powieść, opowiadanie, epopeja i romans rycerski to najważniejsze gatunki należące do epiki. Każdy z nich ma swoje specyficzne cechy, ale łączy je to, że opowiadają o ludzkich przeżyciach i uczuciach. Literatura epicka jest istotnym elementem naszego dziedzictwa kulturowego, a jej twórczość buduje ponton dohistorii i historii kultury.
